Praskie kapliczki i Maryjki – ukryty skarb Warszawy

Dziś zabieram Was na spacer uliczkami warszawskiej Pragi, gdzie wewnątrz podwórek i na fasadzie budynków kryją się prawdziwe skarby o niezwykłej, choć trudnej historii – praskie kapliczki. Co ciekawe, Warszawa jest jednym z miast w Europie, które posiada tak dużo kapliczek, z czego na samej Pradze znajduje się ich ponad 200!

Kapliczka – Środkowa 25

Mapa – tu znajdują się kapliczki, które odwiedziłam

Więcej adresów na stronie Anny Szwałkiewicz, autorki portalu i stowarzyszenia Na Pradze. Niestety w wiele z tych miejsc nie da się już wejść (brama / wejście zostało zamurowane) lub kapliczki nie istnieją.

Ząbkowska 11

Ząbkowska 7

Krótka historia kapliczek

Najwięcej praskich kapliczek powstało w trakcie II wojny światowej (zwłaszcza w latach 1943-44). Był to czwarty i piąty rok okupacji niemieckiej. Chodzenie do kościoła wiązało się wówczas ze sporym ryzykiem dla wierzących: złapania, wywózki, a nawet rozstrzelania na miejscu. Każdy był zmęczony trwającą wojną oraz represjami ze strony Niemców. Bardzo potrzebne było stworzenie bezpiecznego miejsca, w którym ludzie będą mogli bez obaw gromadzić się przy wspólnej modlitwie o łaskę Opatrzności Bożej. Kapliczki zaczęły więc powstawać na podwórkach i przybierały różne formy. Czasem były to figurki wmurowane w fasadę budynku, innym razem krzyże w ścianie. Najczęściej były to jednak wolnostojące kapliczki o różnych rozmiarach w formie okienka, z figurą po środku lub stojącą na szczycie ołtarzyka.

Tarchomińska 11

Kapliczkę przy Ząbkowskiej 12 wystawiono 1 sierpnia 1943 roku

Na ich realizację fundusze zbierał z reguły dozorca, który zamawiał figurkę u rzeźbiarza lub kupował w sklepie z dewocjonaliami. Największą popularnością cieszyła się figura z wizerunkiem Matki Bożej Niepokalanie Poczętej i to ją możemy spotkać w większości kapliczek. W niektórych kapliczkach zamiast figury Chrystusa lub Matki Boskiej znajduje się święty obrazek.

Brzeska 9

Brzeska 13

Praska Madonna – Ząbkowska 54

Kapliczki dzisiaj

Duża część praskich kamienic przetrwała czasy II wojny światowej i Powstanie Warszawskie. Zabytkowe kamienice i ulice Pragi pojawiają się jako plan przedwojennej Warszawy w wielkich produkcjach filmowych (“Pianista”, “Miasto 44”). Wraz z kamienicami i śladami po kulach w ich murach, do dziś zachowało się ponad 200 kapliczek. Obecnie stanowią one nie tylko symbol religijny, to także historia miasta i jego mieszkańców, którzy w trudnych czasach potrzebowali wiary i nadziei.

Zaokopowa 3

Kapliczka z krzyżem – Ząbkowska róg Markowskiej

Część kapliczek jest mocno zaniedbana, inne zaś są w bardzo dobrej kondycji i nie widać po nich upływających lat. A to wszystko zasługa mieszkańców Pragi, którzy z pokolenia na pokolenie opiekują się nimi, dbają, odnawiają, remontują, dekorują, odmalowują. Przy figurach możemy dostrzec kwiaty, kolorowe lampki, książeczki do nabożeństwa, różańce, medaliki, święte obrazki czy zdjęcia zmarłych mieszkańców. To wszystko nadaje im wyjątkowości i sprawia, że nie znajdziemy dwóch takich samych ołtarzyków. Przy niektórych kapliczkach praktykowany jest także zwyczaj zapalenia znicza i modlitwy o wieczny odpoczynek w rocznicę śmierci lub w imieniny któregoś ze zmarłych mieszkańców. Niestety wraz z rozbudową dzielnicy i pojawianiem się nowych osiedli w miejscu zburzonych zabudowań, remontami kamienic i wysiedlaniu mieszkańców, część kapliczek niszczeje lub koniec końców znika na dobre z mapy Warszawy.

Kapliczka – Grodzieńska 15/17

Targowa 44

Mała 13

Dostęp do kapliczek

Znaczna część kamienic nie ma zamykanych bram i dostęp na ich podwórka jest najłatwiejszy (ul. Brzeska, Mała, Grodzieńska). Przeważa jednak liczba kapliczek na podwórkach za zamkniętymi bramami, do których wejście mają tylko mieszkańcy (ul. Kępna, Targowa). Możemy próbować pociągnąć za klamkę (zdarzają się otwarte furtki!) lub czekać aż ktoś będzie wchodził i nas wpuści. Ale czy warto? Czasem trzeba nauczyć się odpuszczać 🙂 Na niektórych bramach wejściowych zawieszone są kartki z informacją, w jakich dokładnie godzinach furtka jest otwarta (ul. Targowa). Są to najczęściej godziny otwarcia lokali usługowych zlokalizowanych na parterze kamienic (czyli dni powszednie + ew. sobota). Część zabytkowych kapliczek zlokalizowana jest na klatkach schodowych kamienic i wiedzą o nich tylko mieszkańcy. Ja odpuściłam poszukiwania tych wewnątrz budynków!

Stalowa 34

Maryjka na fasadzie – Środkowa 25

Targowa 39

Informacje praktyczne i wskazówki

• Dojazd: Spacer najlepiej zacząć w pobliżu Dworca Wileńskiego. Łatwy dojazd transportem zbiorowym zapewni nam:
  • • Metro: Dojeżdża tam linia metra M2 – stacja Dworzec Wileński lub Szwedzka;
    • Tramwaj: 3, 4, 6, 13, 20, 25, 26, 28, 78;
    • Autobus: 120, 135, 160, 162, 166, 169, 170, 190, 338, 509, 512;
    • Pociąg (Koleje Mazowieckie).
• Kiedy najlepiej się udać: Spacer śladami kapliczek warto zaplanować w ciągu dnia, przewidując na niego kilka godzin.
• Bezpieczeństwo: Choć Praga Północ nie cieszy się dobrym wizerunkiem, to od kilku lat możemy obserwować jej pozytywną przemianę. Zabytkowe kamienice są rewitalizowane, otwierają się modne restauracje, galerie sztuki, powstają wielofunkcyjne kompleksy jak Soho Factory czy Centrum Koneser. Do tego jak grzyby po deszczu wyrastają także nowe osiedla oraz towarzysząca im infrastruktura. Mimo to, niektóre ulice tej dzielnicy mogą być niebezpieczne, zwłaszcza po zmroku i powinniśmy zachować szczególną ostrożność. Należą do nich m.in. Brzeska, Stalowa, Konopacka, Mała. W opinii warszawiaków oraz według danych Policji nt. przestępczości, Praga Północ uznawana jest za jedną z najniebezpieczniejszych dzielnic w Warszawie. I chociaż liczba przestępstw kryminalnych spada z roku na rok, tam gdzie w bramie stoją podejrzani ludzie, słychać na podwórku awanturę lub krzyki – omijajmy takie miejsca. Nie warto kusić losu 😉

Szwedzka 11

Szwedzka 35

Kępna 4

Kapliczka na drzewie – Stalowa 35

Zachariasza 10

Wiecie, gdzie jeszcze można znaleźć zadbane lub zapomniane praskie kapliczki? A może chcecie podzielić się interesującą historią dotyczącą powstania jednej z nich? Zachęcam Was do pozostawienia komentarza 🙂 A jeśli interesują Was ciekawe miejsca w stolicy, sprawdźcie inne wpisy na moim blogu – Warszawa.

Wszystkie zdjęcia są mojego autorstwa. Nie wyrażam zgody na nich kopiowanie lub wykorzystywanie bez mojej zgody.